رمز هوش هیجانی

رمز هوش هیجانی

«کودکم با هوش است؟» این دغدغه ذهنی والدین امروزی است. والدینی که با رشد علمی و فرهنگی خود توقعاتشان نسبت به فرزندانشان با والدین پیشین تفاوت های چشمگیری پیدا کرده است. آنها با دید دیگری به کودکان خود می نگرند. اصلی ترین بُعد که آغازگر انتخاب مسیر زندگی است، سنجش هوش و توان کودک است. دکتر سهیلا دودانگی، فوق تخصص روانشناسی کودکان از هوش کودکان و نقش آن بر حرکت زندگی آنان اینگونه می گوید:

چگونه متوجه شویم کودک مان باهوش است؟
قبل از پاسخ به این سوال لازم است ابتدا تعریف جامعی از هوش داشته باشیم. هر چند در این زمینه اجماع نظر وجود ندارد و روانشناسان مختلف تعاریف گوناگونی از هوش ارایه کرده اند، اما به طور خلاصه می توان گفت هوش، توانایی ذهنی است و قابلیت های مختلفی همچون مهارت های کلامی، حرکتی و شناختی، توانایی یادگیری، استدلال، برنامه ریزی، حل مسئله، تفکر انتزاعی و… را دربرمی گیرد و طبعا کودکی که در زمینه های فوق نسبت به همسالان یا نسبت به جامعه برجسته تر باشد، باهوش تر تلقی می شود.

چه رفتار و کرداری از کودک نشانگر بالا بودن و متفاوت بودن او از همسن و سال هایش است؟ از چه زمانی این تفاوت ها دیده می شود؟
به طور معمول، والدین نخستین کسانی هستند که متوجه این تفاوت ها می شوند و این از همان ماه ها یا سال های اولیه تولد کودک مشاهده می شود. کودکان باهوش عموما زودتر از حد معمول شروع به تکلم می کنند، از گنجینه لغات غنی تری برخوردار هستند، توانایی های حرکتی بالاتری دارند، کنجکاوند، به عمق موضوعات پی می برند، سوالات زیادی می پرسند و توانایی انطباق و سازگاری بیشتری با محیط دارند.

آیا تغذیه مادران در دوران بارداری بر هوش کودک اثرگذار است؟ چه تغذیه ای مناسب است؟
قطعا تاثیرگذار خواهد بود. تغذیه یکی از عوامل موثر بر هوش کودک است. تغذیه مناسب، تغذیه ای است که در آن از همه گروه های غذایی (شیر و لبنیات، پروتئین ها، کربوهیدرات ها، سبزیجات و میوه جات) به مقدار کافی استفاده شود.

دانش والدین در میزان هوش (IQ) کودکانشان تاثیرگذار است یا این که یک مسئله ارثی است؟
ژنتیک یکی از عوامل موثر بر هوش است، اما تاثیر آن صددرصد نیست و عوامل محیطی تاثیر ژنتیک را تعدیل می کنند؛ مانند تغذیه، تعاملات مناسب بین والدین و کودک، فرصت های آموزشی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده، تعداد فرزندان و ترتیب تولد، مسائل فرهنگی و….

آیا با برنامه ریزی می توان از زمان جنینی، شرایطی را ایجاد کرد که باعث افزایش هوش شود؟
عوامل موثر بر هوش را می توان به دو دسته کلی عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی تقسیم کرد. عوامل ژنتیکی قابل دستکاری نیستند، اما با کنترل عوامل محیطی در دوران جنینی می توان زمینه افزایش هوش را فراهم کرد. تغذیه مناسب مادر در دوران جنینی، اجتناب از مصرف دارو و اشعه ایکس و زایمان در شرایط کنترل شده که به اکسیژن رسانی جنین و نوزاد آسیب نرسد از جمله این عوامل هستند.

بعد از تولد کودک چه راهی برای افزایش هوش وجود دارد؟
تغذیه مناسب، ارتباط و تعامل مناسب مادر و کودک و شکل گیری دلبستگی امن بین والدین و کودک، تامین محیطی امن و در عین حال جالب و دلپذیر که به اندازه کافی حس کنجکاوی کودک را تحریک کند، فراهم کردن فرصت های مناسب برای یادگیری و آموزش، سبک تربیتی صحیح به صورت پاسخ دهی بالا به نیازهای کودک همراه با داشتن انتظارات کافی که زمینه رشد و پیشرفت کودک را فراهم کند باعث افزایش توانایی ها و مهارت های کودک می شود.

هوش بعد از تولد رشد خواهد داشت یا یک شرایط ثابت است؟
بهره هوشی یا ضریب هوشی که از 3 سالگی به صورت کمی قابل اندازه گیری است، در طول عمر ثابت است. اما توانایی ها و مهارت های کودکان در زمینه های مختلف قابل ارتقا است.

نقش بازی ها در افزایش هوش کودکان تا چه حد است؟
تاثیر بازی بر رشد توانایی های کودکان امری بدیهی است که امروزه توجه زیادی به آن می شود. بازی به کودک این فرصت را می دهد که با دیگران ارتباط برقرار کند و نقش های مختلف را تمرین کند. بازی باعث افزایش مهارت های کلامی، اعتلای مهارت های ارتباطی، رویارویی با مشکلات و پیدا کردن راه حل های مناسب می شود.

به طور کلی سنجش هوش کودکان کار سنجیده ای است؟
معمولا والدین با مشاهده توانایی ها و قابلیت های کودک خود و مقایسه آن با کودکان همسن متوجه نقاط قوت یا ضعف کودک خود می شوند. روانپزشک یا روانشناسی که کودک را معاینه می کند می تواند حدود بهره هوشی کودک را حدس بزند که آیا بهره هوشی کودک در محدوده نرمال است (90 تا 110)، مرزی است (75 تا 89)، بالاتر از محدوده طبیعی یا پایین تر از آن است. با این حال اگر ابهاماتی در این زمینه ها وجود داشته یا بنا به دلایل دیگر لازم باشد می توان بهره هوشی کودک را به طور کمی اندازه گیری کرد.

آیا در ایران مراکزی که میزان هوش کودکان را تعیین کند وجود دارد؟ و آیا انجام این کار توصیه می شود؟
به طور معمول این کار توصیه نمی شود. اما اگر ضرورتی وجود داشته باشد یا والدین بنا به دلایل شخصی، تمایل به این ارزیابی داشته باشند، مراکز روان سنجی وجود دارد که در آن روانشناسان بالینی با استفاده از تست های مختلف استاندارد شده که انتخاب آن بر اساس سن کودک و سایر عوامل انجام می شود اقدام به اندازه گیری بهره هوشی می کنند.

توجه به رشد آی کیو کودکان باید بیشتر مدنظر والدین باشد یا بهره هوشی؟
ابتدا لازم است آی کیو یا همان هوش هیجانی را تعریف کنیم. هوش هیجانی توانایی درک و شناخت احساسات، عواطف، هیجانات خود و دیگران و مدیریت صحیح آنها است. افرادی که از هوش هیجانی بالاتری برخوردارند، قادر به برقراری ارتباط موثرتر و قوی تری با دیگران هستند و در زندگی اجتماعی، شغلی و خانوادگی خود موفق ترند، در حالی که اگر تنها از بهره هوشی بالایی برخوردار باشند فقط به موفقیت های تحصیلی و آکادمیک دست پیدا می کنند. پرداختن و اهمیت دادن به این مقوله ها در کودک اهمیت خاص خود را دارد، ضمن این که باید گفت هوش هیجانی با آموزش و یاددهی قابل ارتقا است.

کودکان ایران نسبت به کودکان دنیا در کجای جدول جهانی هوش قرار دارند؟
تا به حال در این زمینه تحقیق جامعی صورت نگرفته که متوسط ضریب هوشی کودکان ایرانی با متوسط دنیا مقایسه شود، اما آنچه از قرائن برمی آید این است که کودکان ایرانی از ضریب هوشی متوسط به بالا برخوردارند.

ایران
***

پاسخ دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *