کم خونی در کودکان

کم خونی در کودکان

ظاهرا قرار است کم خونی بخشی از نگرانی های خانواده های ایرانی باشد. به خصوص این نگرانی وقتی پررنگ تر می شود که والدین ببینند کودک دلبندشان هر روز علاقه زیادی به خاک بازی، خوردن مهر نماز، قند، برفک یخچال، مواد نشاسته ای و گچ از خودش نشان می دهد.

اینجاست که پدر و مادرها باید بدانند کودکشان از یک نوع کم خونی شایع به نام کم خونی ناشی از فقر آهن در رنج است. اما این نوع کم خونی چیست و اصلا از کجا شروع می شود؟ در مورد کم خونی کودکان می توان گفت همان طور که علائم سایر بیماری ها ممکن است در سنین مختلف تفاوت داشته باشد، این قضیه در مورد نوع کم خونی هم صدق می کند.

همه چیز از نوزادی شروع می شود
«وقتی نوزادی به دنیا می آید، یک ذخیره آهن کافی برای شش ماه اول زندگی دارد. غیر از آن اگر منابع آهن کافی دریافت نکند، دچار کم خونی ناشی از فقر آهن خواهد شد.»

دکتر حسن ابوالقاسمی، فوق تخصص خون و سرطان کودکان به این عبارات اشاره می کند. در عین حال که به عقیده او آهن موجود در شیر به اندازه ای نیست که بتواند بعد از شش ماهگی کفاف نیاز بدن شیرخوار را بدهد.

علاوه بر این می دانیم که آهن ناشی از شیر مادر به خوبی جذب می شود. یعنی بالای 50 درصد آن جذب بدن نوزاد می شود ولی باز هم مقدار آن کافی نیست. بنابراین کودک از شش ماهگی به بعد نیاز به آهن کمکی به صورت قطره آهن و استفاده از غذاهای حاوی آهن مثل سوپ و امثال آن دارد.

البته ناگفته نماند که به عقیده دکتر ابوالقاسمی، بچه هایی که از شش ماهگی به بعد از قطره آهن استفاده نمی کنند، تا دو یا سه سالگی دچار کم خونی و فقر آهن خواهند شد یا اگر کودکی به دلایلی از شیر مادر محروم است و شیر پاستوریزه استفاده می کند، به دلیل این که این شیر آهنش جذب خوبی ندارد، خیلی زودتر دچار فقر آهن می شود بنابراین باید دقت کنیم این بچه ها آهن کمکی دریافت کنند.

کودکان نارس، گروه های پرخطرتر
اما گروه دیگری از کودکان در معرض خطر، بچه های نارس هستند. این کودکان مثل کودکانی که به موقع به دنیا می آیند، ذخیره آهن کافی ندارند.

برای همین دکتر ابوالقاسمی معتقد است که این کودکان زودتر از کودکان طبیعی نیاز به آهن کمکی دارند و از شش هفتگی باید قطره آهن به آنها داد. به خصوص اگر این نوزاد در بیمارستان مانده باشد تا وزنش به حد قابل ترخیص برسد یا این که دچار عفونت شده باشد، خونگیری های زیادی از او خواهد شد و همین باعث می شود که منابع آهن ناچیزش را از دست بدهد و در مدت کوتاهی بعد از ترخیص دچار کم خونی ناشی از فقر آهن شود. پس این کودکان به محض وزن گیری باید آهن خوراکی بخورند.

خوش اندام های کم خون!
علاوه بر این، شروع نوجوانی نیز آغاز کم خونی است. به گفته فوق تخصص خون و سرطان کودکان، پسرها بعد از بلوغ و دخترها قبل از بلوغ دچار یک رشد ناگهانی می شوند. این رشد سریع باعث می شود چنانچه به رژیم آنها توجه نشود، از منابع غنی آهن محروم شوند، به خصوص نوجوانانی که طالب اندام زیبا و رژیم های مختلف هستند، بیشتر در معرض فقر آهن قرار دارند.

چرا فقر آهن مهم است؟
اما علت اهمیت فقر آهن این است که علاوه بر این که فرد را دچار کم خونی می کند، احتمال دارد روی خلق و خوی کودکان و حافظه آنها تاثیر منفی بگذارد و در آنها اختلالات شناختی ایجاد کند. با وجود این، سوالی که مطرح می شود این است که کم خونی مادر به جنین نیز قابل انتقال است؟

مادران کم خون و کودکان کم خون تر!
ساز و کار خونسازی در جنین معمولا خیلی زود شروع می شود و جنین یک گردش خون مستقل از مادر دارد. اما به عقیده دکتر ابوالقاسمی در کم خونی های خفیف مادر، جنین معمولا دچار مشکل نمی شود و از منابع مادر استفاده می کند ولی اگر کم خونی در مادر شدید باشد، تاثیر خود را به شکل کم خونی شدید روی جنین خواهد گذاشت.

علاوه بر این گاهی اوقات خونریزی جنین به مادر اتفاق می افتد، یعنی بخشی از خون جنین هنگام کنده شدن جفت، دفع می شود و هنگامی که نوزاد به دنیا می آید، عملا بخشی از خونش را از دست داده که آهن نیز همراه آن است.

تالاسمی مینور، بعد از فقر آهن
یکی از انواع دیگر شایع کم خونی در کودکان، کم خونی های ارثی (تالاسمی) است. به خصوص که کشور ما در کمربند تالاسمی دنیا قرار دارد و انواع و اقسام اختلالات هموگلوبین که در حقیقت ماده اصلی خون است، در آن دیده شده است.

به گفته دکتر ابوالقاسمی، شیوع ژن معیوب تالاسمی که خونسازی را مختل می کند، تا حد 15 درصد هم می رسد. البته این کم خونی های خفیف با روند عادی زندگی منافاتی ندارد ولی همیشه کودکان مبتلا از رنگ پریدگی و کم خونی مزمن رنج می برند.

کم خونی با نقاب بیماری های دیگر
این دو نوع کم خونی تالاسمی مینور و فقر آهن شایع ترین کم خونی ها در بین کودکان است. از این دو نوع که بگذریم، کم خونی می تواند به عنوان یک علامت از بسیاری از بیماری ها در کودکان بروز کند.

فوق تخصص خون و سرطان کودکان در این باره می گوید: کودکی که عفونت مزمن دارد، ممکن است دچار کم خونی باشد. این قضیه در مورد کودکی که از بیماری خونی رنج می برد، هم صدق می کند. بسیاری از بیماری های اعضای دیگر بدن هم وقتی مزمن می شود، به شکل کم خونی خود را نشان خواهد داد.

کم خونی هم به ارث می رسد
اما گونه های دیگری از کم خونی ها هم ارثی است و از والدین به ارث می رسد. به اینها کم خونی های همولیتیک یا کم خونی ناشی از همولیز می گویند.

دکتر ابوالقاسمی می گوید: همولیز یعنی خون به دلایلی لیز شده و از بین می رود. سیر این بیماری از یک کم خونی خفیف گرفته تا کم خونی های شدیدی که کودک نیاز به تزریق خون داشته باشد، متفاوت است. همین آنمی های همولیتیک می تواند به شکل حاد یا مزمن باشد.

شکل حاد آن به صورت بیماری فاویسم خود را نشان می دهد. در شکل مزمن بیماری، خون بیمار لیز می شود که باید به ناچار از داروهای سرکوب کننده ایمنی برای آنها استفاده کرد.

برخی اوقات بیماری های خطرناکی مثل سرطان خون هم هست که به شکل کم خونی بروز می کند. البته علائم دیگری هم مثل کمبود پلاکت که کودکان دچار کبودی می شوند یا تب، دردهای استخوانی، کاهش وزن، بی اشتهایی و بزرگی غدد لنفاوی طحال و کبد به همراه کم خونی وجود دارد که تمام اینها با آزمایش های خون قابل اثبات است.

کم خونی علاج دارد
به طور کلی هر نوع کم خونی در کودکان را نباید به صورت یک بیماری خطرناک جلوه دهیم، چون به گفته دکتر ابوالقاسمی بسیاری از کم خونی ها یا مهم نیست یا قابل علاج است و فقط درصد کمی از آنها احتیاج به درمان اساسی دارد.

جام جم
***

پاسخ دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *